کشف نشانه های یک فرهنگ بین المللی در استان خراسان شمالی

خلاصه متن: چَلوُ یک نام است؛ نام محوطه‌ای باستانی که رازهای سربه مهر گسترش یک فرهنگ بین‌المللی را در استان خراسان شمالی فاش کرد. هیات باستان‌شناسی ایران و ایتالیا، پس از دو فصل کاوش در این محوطه،‌ گفتنی‌های جالبی از کشفیات خود دارند.

---

---

دو ماه، کاوش‌های باستان‌شناسی ایران و ایتالیا در محوطه باستانی چَلوُ منجر به کشف نشانه‌های یک فرهنگ بین‌المللی در استان خراسان شمالی شد. باستان‌شناسان معتقدند که با توجه به این کشفیات، شاید بتوان فرهنگ بین‌المللی BMAC را زین پس فرهنگ خراسان بزرگ نامید.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ چَلوُ یک نام است؛ نام محوطه‌ای باستانی که رازهای سربه مهر گسترش یک فرهنگ بین‌المللی را در استان خراسان شمالی فاش کرد. هیات باستان‌شناسی ایران و ایتالیا، پس از دو فصل کاوش در این محوطه،‌ گفتنی‌های جالبی از کشفیات خود دارند.
به گزارش CHN ایران را با دو موضوع در بستر فرهنگی می‌شناسند. این کشور از گذشته‌های دور، هزاران سال قبل یا فرهنگ ساز بوده و یا فرهنگ‌های مهمان را با تحولاتی عجیب و سازنده،‌ تحول بخشیده و به قول معروف ایرانی کرده‌است. با این نگاه هرآنچه طی سالیان دراز به این سرزمین وارد شده، حال و هوای ایرانی پیدا کرده‌ و متحول شده‌است.
کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌ای باستانی به نام چلو، در ۳ کیلومتری شهر سنخواست، از توابع جاجرم در استان خراسان شمالی منجر به کشف شواهدی از یک فرهنگی بین‌المللی که در ۴ هزار سال قبل رواج داشته، شده‌ است.
این محوطه باستانی شامل بخش‌های سکونت‌گاهی و گورستانی است. گفته می‌شود کشف کاوش‌های باستان‌شناسی در گورستان چلو سرآغاز مطالعات جدید در باستان‌شناسی و تاریخ ایران است؛ چراکه آثار بدست آمده از این گورستان با فرهنگی مشهور در میان همسایگان شرقی و شمال شرقی ایران، که به آن BMAC یا باختر ـ مروی گفته می شود، مشابهت دارد.
در برخی متون، از فرهنگ BMAC به نام تمدن جیحون یا آمودریا نیز یاد شده‌است. این از آن جهت است که قلب پیدایش این فرهنگ در اطراف رودخانه جیحون یا آمودریا بوده‌است. این فرهنگ یک فرهنگ شهرنشینی با معماری خوش‌ساخت است. شواهد باستان‌شناسی از مبادلات اقتصادی این فرهنگ، بیانگر رشد شهرنشینی و پدید آمدن قشر صنعت‌گر کاملا ماهر است که در ابعاد بسیار بزرگ، این روابط فرهنگی و مبادلاتی از بین‌النهرین در غرب، تا دره رود سند و حتی آن‌سوتر خاور دور وسعت داشته‌است.
منطقه‌ای که چلو در آن واقع شده، یک کریدور رفت و آمد باستانی است. این منطقه از شمال با رشته‌های کوه‌های البرز و از جنوب با کویر مرکزی محدود می‌شود. این کریدور یک دالان طبیعی برای شریان‌های اقتصادی و فرهنگی از بیش از چهارهزار سال قبل تا دوره قاجار بوده‌است. وجود منابع آبی و معدنی و همچنین موقعیت استراتژیک، سکونت را در این منطقه پدید آورده و از آن‌جایی که این کریدور تنها مسیر دسترسی در گذشته بود، چلو از یک روستای کوچک به شهری مهم در زمان خود بدل شده‌ که اکنون با چهل هکتار وسعت، شناسایی شده‌است.
در کاوش‌های باستان‌شناسی چلو دو دوره تاریخی یعنی ۵۵۰۰ سال قبل تا ۴۲۰۰ سال قبل مورد کاوش و مطالعه قرار گرفت. از ۵۵۰۰ سال قبل سفال‌های و خمره‌های بزرگی یافت شد که احتمالا محل نگهداری آذوقه برخی خانواده‌های ساکن در این منطقه بوده‌است. همچنین از ۴۲۰۰ سال قبل هم بیش از ۱۳ قبر کشف شد که اطلاعات جدیدی از فرهنگ BMAC را در اختیار باستان‌شناسان قرار داد.
اشیاء بدست آمده از این حفاری‌ها، همان استاندارهای شناخته شده فرهنگ BMAC را که در آسیای مرکزی شناخته شده‌، دارند. علاوه بر آن برخی اشیاء سنگی پیدا شده در قبور نیز با آنچه باستان‌شناسان تولیدات بین فرهنگی می‌گویند مشابهت دارد. این اشیاء شامل ظروفی هستند که از یک تیپ، نقش و موتیف کلی تبعیت می‌کنند و در یک گستره جغرافیایی و فرهنگی وسیعی از فلات ایران پراکنده شده‌اند.
از جمله این ظروف می‌توان به ظروف سنگی ساخته شده از سنگ نرم و سیاهی که در فارسی به آن سنگ صابون گفته می‌شود اشاره کرد. تیپ خاصی از اشیاء سنگی که پیش از این در آسیای مرکزی، جیرفت و شهر سوخته نیز کشف شده بود.

به گفته وحدتی، سرپرست ایرانی هیات کاوش در این محوطه استفاده از نقش‌هایی مثل اژدها یا مار، عقرب و یا دیگر حیوانات روی اشیاء تولیدات بین‌فرهنگی نشان از تبادل و گستره مفاهیم سمبلیک رایج شهری در جوامع دوران مفرغ دارد. این اشیاء نشان می‌دهد که چلو نیز در حدود ۴ هزار سال قبل، در شبکه مبادلات اقتصادی ـ فرهنگی، در شمال شرق فلات ایران نقش مهمی ایفا می‌کرده‌است.